دوچرخه (به انگلیسی: Bicycle)
یک وسیله نقلیهٔ پدالی است که با نیروی انسان حرکت می کند. دوچرخه دارای دو چرخ متصل به یک شاسی است که یک چرخ در جلو و یک چرخ در عقب قرار دارد. بنا بر ضابطه اتحادیه جهانی دوچرخه سواری زین دوچرخه باید در سطحی بالاتر از پدال ها قرار گرفته باشد.
تاریخچه
به سختی بتوان اختراع دوچرخه را به شخص یا محل خاصی نسبت داد. دوچرخه امروزی (مجهز به پدال و زنجیر انتقال نیرو) محصول یک روند طولانی از نظر زمانی و یک سطح گسترده ، از نظر جغرافیایی است. در کل شاید بتوان « روروک » را نوعی دوچرخه ابتدایی فرض کرد که بتدریج، به دوچرخه امروزی تکامل پیدا کرده است. با این حال مواردی از این سیر تکاملی در تاریخ ثبت شده است. برای مثال در حدود سال ۱۸۲۰ میلادی، یک آلمانی بنام (Baron Karl von Drais) یک مدل چوبی از وسیله نقلیه ای ساخت که تنها بر روی ۲ چرخ حرکت می کرد.اگرچه دوچرخه «درایز» دارای پدال نبود اما بعضی ها این نمونه را به عنوان اولین دوچرخه می شناسند. در ادامه یک آهنگر اسکاتلندی ، بنام (Kirkpatrick MacMillan) در سال ۱۸۳۹مدلی آهنی ساخت. هر چند در مورد این ادعا اختلاف نظر وجود دارد اما بطور اتفاقی در سال ۱۸۴۲ یک روزنامه در گلاسکو ، اولین حادثه با این نوع دوچرخه در ترافیک را گزارش داده است. در اوایل دهه ۱۸۶۰ یک فرانسوی به نام ( Pierre Michaux ) همراه دستیارانش با افزودن پدالی که مستقیماً به یک چرخ بزرگِ جلو متصل بود ؛ طرح و ساخت دوچرخه را متحول کرد . این مدل ، اولین نمونه از دوچرخه بود که به خط تولید انبوه رسید. در دهه ۱۸۹۰میلادی پیشرفت دوچرخه شتاب گرفت و بدنبال چند اختراع پی در پی ، دوچرخه هایی به بازار آمد که مجهز به «زنجیر پدال» بودند و توسط گردش چرخ عقب حرکت می کردند .این دوچرخه ها به دوچرخه های امروزی شباهت بیشتری داشتند.
قبل از اقدام برای خرید دوچرخه لازم است تا از مناسب بودن آن در همه جهات، به خصوص سایز و اندازه مطمئن شوید. یک دوچرخه نامناسب می تواند علاوه بر ایجاد احساس ناراحتی و فشردگی، انرژی زیادی نیز از شما بگیرد. پس یکی از شرایط مهم برای لذت بردن از دوچرخه سواری، اطمینان خاطر در مورد متناسب بودن اجزای دوچرخه از جمله بدنه ، زین، فرمان و رکاب با توده بدنی شما است.
یک دوچرخه خوب چه ویژگی هایی دارد؟
1.تنه دوچرخه
تنه دوچرخه باید دقیقا متناسب با بدن شما باشد، در غیر این صورت دوچرخه سواری برای شما تبدیل به کاری طاقت فرسا و عذاب آور خواهد شد. اگر تنه دوچرخه برای شما کوچک باشد و در آن فشرده شده باشید، پاهای شما فضای کافی برای رکاب زدن نخواهد داشت و در مقابل اگر تنه دوچرخه بزرگتر از نیاز شما باشد نیز امکان چرخش کامل پا بر روی پدال فراهم نمی شود و در هردو حالت از تمام توان خود برای دوچرخه سواری بهره مند نمی شوید. یک راه ساده برای بررسی اندازه تنه این است: در حالی که پاهای شما ،حدودا 2/5 سانتیمتر (معادل 1 اینچ) و یا کمی بیشتر بود،می توان نتیجه گرفت این سایز از تنه مناسب شماست. البته این اندازه در مورد دوچرخه های مسابقه، گردشگری و هیبرید صادق است و در مورد دوچرخه های کوهستان این فاصله باید بیشتر باشد. در مورد انتخاب دوچرخه برای کودکان نیز اگر کودک بر روی زین نشسته باشد و نوک انگشت پایش به زمین برسد و درعین حال به راحتی بتواند فرمان را در دست بگیرد، می توانید از مناسب بودن اندازه تنه برای کودک خود تا حدودی مطمئن شوید. ضمنا باید فاصله 25-20 میلیمتری بین میله بالای تنه و وسط پای کودک نیز در حالت ایستاده بررسی شود.
2.موقعیت زین
برخی دوچرخه سواران زین را کمی رو به جلو و یا رو به عقب تنظیم کرده و در این موقعیت احساس راحتی می کنند ولی اکثریت ترجیح می دهند که زین دوچرخه صاف و بدون زاویه باشد تا هنگام سوار شدن بر روی زین احساس راحتی بیشتری کنند. بررسی این موضوع که کدام حالت زین برای شما مناسب تر است، کاملا شخصی است و با آزمون و خطای خود شخص ، چگونگی تنظیم زین مشخص می شود. اما اساسا تنظیم زین باید به گونه ای باشد که پاها به راحتی روی پدال قرار گیرند و فضای کافی برای جا به جایی آنها در دسترس باشد. اگر زین طوری تنظیم شود که برای قرارگرفتن پاها بر روی پدال نیاز به جا به جایی نشیمن گاه در هر حرکت باشد، نامناسب است.
3.فرمان دوچرخه
موقعیت قرارگیری فرمان بسیار مهمتر از آن است که دوچرخه سواران مبتدی تصور می کنند. زاویه نامناسب فرمان می تواند منجر به کمردرد، کشیدگی عضلات شانه و یا ایجاد درد در ناحیه مچ دست شود. به طور کلی فرمان ها متناسب با سایز دوچرخه و در عرض های مختلف طراحی و تولید می شوند. در دوچرخه های کوهستان، عرض فرمان بیشتر است. فرمان ها می توانند در ارتفاع های مختلف نیز تنظیم شوند. برای مثال دوچرخه های جاده، فرمان در ارتفاعی معادل یک اینچ پایین تر از بلندترین قسمت زین قرار می گیرد و این در حالیست که برای دوچرخه های کوهستان، این ارتفاع کمتر نیز می شود زیرا مرکز ثقل را پایین آورده به دوچرخه سوار کمک می کند تا در عین تسلط بر دوچرخه به جلو خم شود. در دوچرخه های هیبرید برای دسترسی به موقعیت نسبتا عمودی بدن،فرمان در ارتفاع بالاتری تنظیم می شود. موقعیت عمودی بدن به شما این امکان دید وسیع تر اطراف را می دهد، هرچند در این شرایط بدن از آیرودینامیک کمتری برخوردار است اما می توانید با تنظیم مجدد ارتفاع فرمان و پایین بردن آن در روزهای بادی، از ورود باد با سرعت زیاد به مجاری تنفسی جلوگیری کنید. به طور کلی اگر ترجیح می دهید در موقعیت رو به جلو دوچرخه سواری کنید باید فرمان را هم سطح زین تنظیم کنید. در هرحال همیشه به حداقل علامت درج شده روی فرمان دقت کنید و هرگز فرمان را بالاتر از آن نصب نکنید، زیرا در غیر اینصورت امکان دارد میله فرمان به درستی در بدنه قرار نگیرد.
4.چرخ ها
اندازه چرخ در واقع همان قطر چرخ و تایر آن است و معمولا در جدار داخلی تایر نوشته می شود. برای مثال 26×2/2 سایز استاندارد چرخ، برای دوچرخه کوهستان است و عدد 26 نشان دهنده قطر رینگ و 2/2 ضخامت تایر آن است. چرخ ها بر حسب نحوه استفاده در گروه های Off Road , On Road ,Touring و BMX طبقه بندی می شوند. برای مثال چرخ هایی که برای پرش از موانع در BMX استفاده می شوند باید برای تحمل فشار بیشتر، سطح کوچکتری داشته باشند. اندازه استاندارد چرخ های دوچرخه کوهستان معمولا559 میلی متر (معادل 26اینچ) یا622 میلی متر (معادل 29 اینچ) است و از آنجا که اولین بار در ایالات متحده آمریکا تولید شده، اندازه آن معمولا بر حسب اینچ بیان می شود. در دوچرخه های جاده،گردشگری و اکثر دوچرخه های هیبریدی معمولا از تایر c700 که ضخامتی برابر 736/6 میلیمتر(29 اینچ)دارد استفاده می شود. هرچند که عملا در بسیاری از موارد، ضخامت این تایر حدود 25-18 میلی متر کمتر از عدد ذکر شده است. هرچه لبه طوقه پهن تر باشد، استفاده از دوچرخه راحت تر خواهد بود، به همین خاطر برخی از ورزشکاران رشته های سه گانه و چندگانه استفاده از تایر c650 را ترجیح می دهند تا به این وسیله تسلط خود بر روی دوچرخه را افزایش دهند. در دوچرخه هایBMX هم معمولا استفاده از هردو سایز 500 میلیمتر (20اینچ) و 600 میلیمتر (24اینچ) رایج است. در مورد دوچرخه کودکان، دامنه تغییرات قطر تایر با سن کودک در ارتباط است. قطر مناسب برای کودکان 5-3 ساله، 300 میلیمتر (12اینچ)، کودکان 7-5 سال، 400میلیمتر (16اینچ) و 10-7 سال نیز 500 میلیمتر (20 اینچ) است. در مورد کودکان بالای 10 سال می توان از تایرهایی که برای بزرگسالان به کار می رود (قطر 600 یا 700 میلیمتر) استفاده نمود.
5.طبق قامه و پنجه رکاب
یکی از نکات مهم در دوچرخه سواری ، استفاده از تمام نیروی مصرفی در راستای پیش بردن دوچرخه و جلوگیری از اتلاف انرژی دوچرخه سوار است. برای دست یابی به این منظور باید از درست قرارگرفتن پا بر روی پنجه رکاب و انتقال تمام نیروی مصرفی به طبق قامه، برای جلو بردن دوچرخه مطمئن شوید. نوع رایج طبقه قامه ها طوری طراحی می شوند که برای استفاده از آن ها نیازمند پنجه رکاب هستید. استفاده از پنجه رکاب این امکان را به شما می دهد تا با کفش های معمولی ورزشی نیز بتوانید دوچرخه سواری کنید و نیازی به کفش مخصوص دوچرخه سواری نخواهید داشت. در دوچرخه های کوهستانی طراحی شده با این سیستم، از پنجه رکاب دوطرفه استفاده می شود. طراحی این پنجه رکاب به گونه ای است که کفش به خوبی در ان قرار می گیرد. برخی دیگر از طوقه ها به گونه ای طراحی می شوند که نیازی به پنجه رکاب ندارند(clipless pedals)، ولی برای استفاده از آن ها نیازمند کفش مخصوص دوچرخه سواری می باشید تا توسط میخی که ته کفش تعبیه شده پا بر روی طبق قامه ثابت شود.